Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, info@daoutop.gr
Λέγεται ότι είμαστε αυτά που τρώμε. Διατροφολόγοι και ιατροί τονίζουν, σε κάθε ευκαιρία, ότι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου είναι το πιρούνι ή το κουτάλι, θέλοντας να τονίσουν ότι οι ασθένειες που μας ταλανίζουν έχουν την προέλευση τους στην ποιότητα και ποσότητα της τροφής που καταναλώνουμε. Τροφές επεξεργασμένες, εμπλουτισμένες με σάκχαρα, άλατα και συντηρητικά σε δελεαστικές συσκευασίες μας καλούν να τις ζεστάνουμε και να τις καταναλώσουμε πάραυτα.
Εδώ και μερικές δεκαετίες υπάρχει το κίνημα του “slow food” και “local food” ενάντια στο “fast food” και μια νέα προσπάθεια να φέρουμε στους καταναλωτές αγνά τρόφιμα πλούσια σε ωφέλιμα συστατικά. Δυστυχώς, οι συνάδελφοί μου γενετιστές στην προσπάθεια τους να βελτιώσουν τα διαθέσιμα τρόφιμα έδωσαν έμφαση στην αύξηση της ποσότητας αδιαφορώντας αν υποχωρούν τα ωφέλιμα χαρακτηριστικά. Εκατοντάδες παραδοσιακές ποικιλίες χάθηκαν και αντικαταστάθηκαν με λίγες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα σιτηρά. Η ευωδιά των φούρνων στα παιδικά μου χρόνια στο χωριό και η ανεπανάληπτη νοστιμιά, έχει χαθεί στους σύγχρονους χρόνους που παρασκευάζουν ψωμί από τις βελτιωμένες ποικιλίες.
Μια οικογένεια ουσιών που γνωρίζουν μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια είναι τα λεγόμενα αντιοξειδωτικά (οι γνωστές πολυφαινόλες). Τις πολύτιμες αυτές ουσίες τις προσλαμβάνουμε μέσα από την τροφή μας και εξασφαλίζουν την εξουδετέρωση των άκρως επικίνδυνων ελεύθερων ριζών οι οποίες μπορεί να συσσωρευτούν στο σώμα μας και να προκαλέσουν οξειδωτικά στρες. Αυτά τα οξειδωτικά στρες δυστυχώς αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιοπάθειες, καρκίνους, διαβήτη τύπου 2 και άλλες χρόνιες παθήσεις. Ευτυχώς, μια διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά βοηθά στην εξουδετέρωση αυτών των ελεύθερων ριζών και μειώνει τον κίνδυνο να αποκτήσουμε μια από αυτές τις χρόνιες παθήσεις.
Συνεπώς όλοι μας ως καταναλωτές οφείλουμε να έχουμε γνώση της περιεκτικότητας των διαφόρων φρούτων και τροφών που καταναλώνουμε, όπως φαίνεται στα στοιχεία που παραθέτουμε, χάρις στην έρευνα ενός συναδέλφου του Α. Πετρίδη και των συνεργατών του, η οποία έγινε το 2010, δημοσιεύτηκε σε ξένο περιοδικό και αφορούσε φρούτα που παράγονται και διατίθενται για κατανάλωση στη χώρα μας.
Για εμάς τους Καστοριανούς ή μάλλον για τους παππούδες μας και τις γιαγιάδες μας το πρώτο φρούτο που φιγουράρει στον Πίνακα απολάμβανε μεγάλης εκτίμησης. Χωρίς να καλλιεργείται σε συστηματικούς οπωρώνες, συλλέγονταν κάθε χρόνο το φθινόπωρο από τη φύση και μετατρέπονταν σε λικέρ και ήταν σε πρώτη ζήτηση στην παραδοσιακή ιατρική.
Την αξία του βέβαια εκτιμά ιδιαίτερα και η καφέ αρκούδα που κάθε χρόνο το περιλαμβάνει στη δίαιτα της σε όσες ποσότητες μπορεί να εξασφαλίσει.
Για μένα αποτέλεσε έκπληξη η χαμηλή αξιολόγηση του ροδιού που η διαφήμιση το έχει αναδείξει σε ένα ρόφημα ευρείας κατανάλωσης. Μεγαλύτερη ήταν η έκπληξή μου όταν είδα στην κορυφή της λίστας τα Κράνα και χαίρομαι που μερικά δένδρα σε παραγωγή βρίσκονται στο πατρικό μου σπίτι στα περίχωρα της Καστοριάς. Το χωριό του πατέρα μου ονομάζεται Κρανοχώρι, αλλά δυστυχώς οι μόνες κρανιές που υπάρχουν βρίσκονται στο σπίτι μου και σε λίγους συγγενείς και φίλους που αποδέχθηκαν την προσφορά μου να φυτέψουν ένα δένδρο στην αυλή τους.
Όλοι μας γνωρίζουμε σήμερα και καταναλώνουμε τα ακτινίδια τα οποία έχουν πολύ περισσότερες βιταμίνες C από τα πορτοκάλια και τα οποία γνώρισαν πρόσφατα νέα δόξα ως ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στον κοροναϊό. Πρέπει να ξέρετε ότι οι Νεοζηλανδοί είναι αυτοί οι οποίοι πήραν έναν θάμνο από την Κίνα (την ακτινιδιά) και έφτιαξαν μια νέα ποικιλία την οποία άρχισαν να καλλιεργούν και την έκαναν σε λίγα χρόνια ένα πολύ δημοφιλές φρούτο με παγκόσμια ζήτηση και εξάπλωση τόσο στο Νότιο όσο και στο Βόρειο ημισφαίριο.
Πίνακας Ολική αντιοξειδωτική ικανότητα σε Μmol ισοδύναμων ασκορβικού οξέως ανά γραμμάριο νωπού βάρους διαφόρων φρούτων.
Είδος | Βοτανική ονομασία | Ολική αντιοξειδωτική ικανότητα | Αντιοξειδωτικά Πολλαπλάσια του μήλου |
Κράνο | Cornus mass | 80,2±19,8 | 7,3 |
Τζίτζιφο | Zizyphus jujube | 69,6±0,4 | 6,3 |
Κεράσι | Prunus avium | 32,6±10,3 | 3,0 |
Σταφύλι κόκκινο | Vitis vinifera | 31,4±13,2 | 2,9 |
Βατόμουρα | Rubus sp. | 26,1±0,5 | 2,4 |
Αχλάδι | Pyrus communis | 20,6±5,2 | 1,9 |
Λωτός | Diospyros kaki | 15,5±3,2 | 1,4 |
Δαμάσκηνο | Prunus domestica | 15,1±4,4 | 1,4 |
Ροδάκινο | Prunus persica | 14,2±4,1 | 1,3 |
Σταφύλι λευκό | Vitis vinifera | 14,0±4,9 | 1,3 |
Ρόδι | Pumica granatum | 12,6±2,5 | 1,1 |
Μήλο | Malus domestica | 11,0±8,6 | 1 |
Να λοιπόν μια ενδιαφέρουσα πρόκληση και ευκαιρία για ανάπτυξη. Να φτιάξουμε μια ομάδα ερευνητών με τις σχετικές ειδικότητες και να τους αναθέσουμε να μελετήσουν τα ανά τη φύση διάσπαρτα σπορόφυτα, να τα αξιολογήσουν και να δημιουργήσουν και να κατοχυρώσουν νέες ποικιλίες κρανιάς, οι οποίες θα διατεθούν για καλλιέργεια σε οργανωμένους οπωρώνες στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, ιδιαίτερα στις περιοχές επέκτασης των αρδευτικών δικτύων. Ο αγαπητός και δραστήριος Περιφερειάρχης, αλλά και ανήσυχα και δημιουργικά επιχειρηματικά μυαλά της Περιφέρειας καλούνται να πάρουν θέση στον προβληματισμό που θέτω.
Ταυτόχρονα, θα επιχειρήσουμε να μελετήσουμε συστηματικά και τις φαρμακευτικές του ιδιότητες για να επιβεβαιώσουμε και ενισχύσουμε τις πρακτικές των προγόνων μας. Το προϊόν αυτό σε μορφή χυμών, μαρμελάδων, ηδύποτων θα μπορούσε να γίνει γνωστό και να δώσει ένα ακόμη συγκριτικό πλεονέκτημα στα παγκόσμιας φήμης εκλεκτά Ελληνικά γιαούρτια.
Στις αρχές του παρόντα αιώνα υπήρξε ένα μεγάλο ενδιαφέρον για καρπούς που ονομάζονταν υπερτροφές (superfoods). Ασχολήθηκα με το θέμα, ταξίδεψα μάλιστα και στην Κίνα για να γνωρίσω την καλλιέργεια του Ιπποφαούς και έγραψα δύο βιβλία, ένα για το Ιπποφαές και ένα για το Γκότζι Μπέρυ. Το κίνημα έληξε άδοξα γιατί δεν είχε επιστημονική υποστήριξη ενώ έγινε μεγάλη εκμετάλλευση από φυτώρια που εισήγαγαν και πολλαπλασίαζαν ακατάλληλες ποικιλίες.
Στη δεύτερη θέση είναι το τζίτζιφο (γνωστό από το γλωσσοδέτη «ανέβηκα στη τζιτζιφιά, τη μιντζιριά…) το οποίο επίσης καλλιεργώ και απολαμβάνω τους καρπούς του νωπούς ή αποξηραμένους. Οι καρποί του αποξηραμένοι στο φούρνο είναι τόσο γλυκείς όσο και οι χουρμάδες γεγονός που επιτρέπει την κατανάλωσή του σε όλη τη διάρκεια του έτους. Όσοι θέλουν να το δοκιμάσουν είναι ευπρόσδεκτοι στις αρχές Σεπτεμβρίου να το δοκιμάσουν μετά από τηλεφωνική επικοινωνία.
Κάποτε νεαρός Γεωπόνος είχα προσπαθήσει να βρω μια αντικειμενική διάσταση στον καθορισμό της τιμής πώλησης των διαφόρων τροφίμων. Αν λοιπόν υιοθετούσαμε την περιεκτικότητά τους σε αντιοξειδωτικά ως το κριτήριο θα έπρεπε για παράδειγμα, αν τα μήλα που αγοράζουμε συχνά στην λαϊκή έχουν 1-2 ευρώ το κιλό τότε τα κράνα θα έπρεπε να διατίθενται τουλάχιστον στην τιμή των 7,3-14,6 ευρώ!. Αν δε λάβουμε τους ψεκασμούς που δέχονται, στα πρώτα φθάνουν τους 27 το έτος! ενώ στα κράνα μηδέν!.