Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ, www.daoutop.gr
Η γεωργία είναι η πρώτη που υφίσταται τις δραματικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής ή καλύτερα της Κλιματικής Κρίσης και συνεπώς η λήψη μέτρων τόσο από την Πολιτεία όσο και από τον καθένα μας είναι όχι μόνον απαραίτητη, αλλά και επιβεβλημένη.
Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να σας περιγράψω απλά μέτρα χαμηλού κόστους και μακροχρόνιας απόδοσης τα οποία έχω εφαρμόσει μετά από μακροχρόνια προσωπική έρευνα και παράλληλα αναζητώ και άλλα.
Συλλογή νερών στέγης: Στην αποθήκη του πατρικού αγροκτήματος στην Καστοριά έχω ένα πηγάδι φτιαγμένο από τον παππού μου τον Γρηγόρη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Για δεκαετίες έμενε αναξιοποίητο και σκεπάστηκε με πλάκα τσιμέντου για λόγους ασφαλείας. Αφού το αποκάλυψα και του έβαλα δαχτυλίδι προστασίας με καπάκι, το εφοδίασα με μια βυθιζόμενη αντλία. Η πρώτη άντληση νερού στις αρχές Αυγούστου του 2018 μου έδωσε 2,5 κυβικά νερό άριστης ποιότητας για την εφαρμογή των ωφέλιμων μικροοργανισμών, όχι όμως και αρκετή ποσότητα νερού για να καλύψω τις ανάγκες για τις διαφυλλικές λιπάνσεις που κάνω με πούδρα ζεολίθου, διατομίτη και άλλων πυριγενών ορυκτών. Τότε μου γεννήθηκε η ιδέα που μάλιστα ενισχύθηκε από τα παράπονα γείτονα για υγρασία στο σπίτι του, τη στιγμή μάλιστα που οι υδρορροές της στέγης του και αυτών των γειτόνων του, ήταν διάτρητες και δεν απομάκρυναν τα νερά από τα θεμέλια.
Έβαλα λοιπόν υδρορροές σε όλες τις στέγες και από εφέτος την άνοιξη συλλέγω νερό από μια επιφάνεια 220 τετραγωνικών που σύντομα θα επεκταθεί σε άλλα 120-150 τετραφωνικά από στέγες των γειτόνων που εκβάλλουν στο δικό μου οικόπεδο. Ήδη εφέτος, χωρίς να έχω παγιδεύσει το σύνολο των βροχών του έτους, άντλησα 8 κυβικά νερό πριν προσφύγω στο δίκτυο ύδρευσης. Αν η μέση βροχόπτωση είναι 600 χιλιοστά το χρόνο τότε κάθε 100 τετραγωνικά θα μου δίνουν 60 κυβικά μέτρα νερού!
Εξοικονόμηση νερού στα χωράφια: Το γνωρίζουμε όλοι σε αυτή τη χώρα. Οι βροχές δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένες στη διάρκεια του έτους και πολύ συχνά είναι ραγδαίες με αποτέλεσμα μικρό ποσοστό από τη συνολική ποσότητα του νερού να εμπλουτίζει με υγρασία τα καλλιεργούμενα εδάφη.
Το πρόβλημα είναι πιο σοβαρό σε εδάφη με λίγη οργανική ουσία (τα πλείστα των εδαφών στη χώρα μας), σε επικλινή εδάφη, σε ξερικά εδάφη που δεν μπορούν να αναπληρώσουν την απώλεια της εδαφικής υγρασίας, σε βαριά εδάφη και σε εδάφη που έχουν θερμοκρασία εδάφους μεγαλύτερη από αυτήν του νερού της βροχής (φαινόμενο που επικρατεί το καλοκαίρι).
Τι μπορούμε να κάνουμε; Αρκετά για να μετριάσουν το πρόβλημα και να περιορίσουν τις αρνητικές συνέπειές του.
Για την οργανική ουσία παίρνουμε μέτρα που οδηγούν στην αύξησή της. Το βιβλίο μου για το Έδαφος και τη φροντίδα του περιέχει πολλές αναλυτικές προτάσεις. Να παρουσιάσουμε εδώ περιληπτικά μερικές από αυτές. Περιορίζουμε δραστικά την κατεργασία του εδάφους, ενσωματώνουμε τα υπολείμματα των καλλιεργειών και δεν τα καίμε, εμπλουτίζουμε το έδαφος με ωφέλιμους μικροοργανισμούς, μαθαίνουμε να παράγουμε κάρβουνα από τα κλαδεύματα των δενδρωδών καλλιεργειών, τα λειοτριβούμε, τα εμπλουτίζουμε με μικροοργανισμούς και τα ενσωματώνουμε στο έδαφος των καλλιεργειών για να παραμείνουν εκεί για τα επόμενα 2.500 χρόνια και πλέον! παρέχοντας όλα τα πλεονεκτήματα της οργανικής ουσίας.
Σε επικλινή εδάφη φροντίζουμε να μετριάσουμε την κλίση με αναβαθμίδες ή με λωρίδες διαφορετικών καλλιεργειών κατά τις ισοϋψείς.
Σε βαριά εδάφη φροντίζουμε να δώσουμε τη δυνατότητα στο νερό της βροχής να εμπλουτίσει τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους με πολύ απλά μέσα. Αυτό είναι πιο εύκολο και αποτελεσματικό σε δενδρώδεις καλλιέργειες στις οποίες δεν γίνεται πλέον κατεργασία του εδάφους. Οι τρόποι είναι πολλοί. Η επιλογή δική σας.
Με νερό με πίεση τουλάχιστον 5 ατμοσφαιρών και με έναν σωλήνα μήκους ενός περίπου μέτρου που έχουμε κατασκευάσει (βλέπε σχετική εικόνα) ανοίγουμε τρύπες περιμετρικά του δένδρου τις οποίες γεμίζουμε με ένα πορώδες υλικό με ικανότητα συγκράτησης υγρασίας (ζεόλιθος, ποζουλάνη, υδραγέλη). Καθώς το νερό ρέει στην επιφάνεια του χωραφιού συναντά αυτές τις τρύπες και εισέρχεται πολύ εύκολα στο εσωτερικό του. Έτσι αυξάνουμε δραματικά το ποσοστό αξιοποίησης της βροχόπτωσης.
Αν θέλουμε να κάνουμε τρύπες μεγαλύτερης διαμέτρου που έχουν και μεγαλύτερη παροχετευτική ικανότητα, χρησιμοποιούμε μια αρίδα βενζινοκίνητη ή με το τρακτέρ και με διάμετρο από 10-20 εκατοστά. Ένα βάθος 60 εκατοστών είναι αρκετό. Στις τρύπες που έκανα στο δικό μου καρυδεώνα με το τρακτέρ (σε τρεις σειρές κατά μήκος των διαδρόμων και σε αποστάσεις 1,5-2 μέτρων της μιας από την άλλη) χρησιμοποίησα ως υλικό πλήρωσης μίγμα από άμμο λατομείου, άμμο ζεόλιθου 1-2,5 εκατοστά και κομπόστα με βιοκάρβουνο δικής μου παραγωγής. Οι τρύπες έγιναν στην αρχή της άνοιξης όταν το έδαφος είχε ακόμη αρκετή υγρασία και μπορούσε να επιτρέψει τη λειτουργία του τρυπανιού, και δύο μήνες αργότερα υποχώρησε το υλικό πλήρωσης κατά 5-10 εκατοστά εξαιτίας της εισόδου των νερών. Το σύστημα αυτό θα επεκταθεί σε όλο το κτήμα από το φθινόπωρο έως την άνοιξη, υπολογίζοντας να κάνουμε 4.000 περίπου τρύπες. Στις ίδιες τρύπες θα κατευθύνω αργότερα και τους σταλάχτες του δικτύου άρδευσης (όταν ευδοκήσει η Ελληνική γραφειοκρατία να θέσει σε λειτουργία το αρδευτικό δίκτυο που εδώ και 3 χρόνια έχει κατασκευαστεί και παραμένει σε αχρηστία!)
Σε ετήσιες καλλιέργειες το έδαφος των οποίων κατεργάζεται κάθε χρόνο, ιδιαίτερα σε εδάφη με μεγάλη περιεκτικότητα σε άμμο και συνεπώς μικρή ικανότητα υδατοσυγκράτησης, είναι απαραίτητη η προσθήκη υλικών χαμηλού κόστους και μεγάλης ικανότητας συγκράτησης νερού. Υπάρχουν υλικά που μπορούν να συγκρατήσουν νερό μέχρι το 200% του βάρους τους. Με αυτά πειραματιζόμαστε τώρα και ελπίζω σύντομα να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε τις σχετικές ανακοινώσεις.
Όσοι ενδιαφέρονται να υλοποιήσουν αυτές τις ιδέες παρακαλούμε να μας γράψουν για να τους στείλουμε ένα αναλυτικό κείμενο με πολλές σχετικές φωτογραφίες που δεν είναι δυνατόν να αναρτηθούν στο μπλογκ μας.
